Cmentarz na ulicy Lipowej w Lublinie w jesiennych kolorach...Część 1
Cmentarze przy ulicy Lipowej to najstarszy i najbardziej znany zespół cmentarzy we wschodniej Polsce, w skład którego wchodzą cmentarze: rzymskokatolicki, ewangelicko-augsburski, prawosławny oraz wojskowo - komunalny.
W końcu wieku XVIII ze względów bezpieczeństwa cmentarze miejskie, które do tej pory były przy kościołach, zaczęto przenosić lub zakładać nowe poza miejskimi murami. W 1794 powstał pierwszy lubelskie cmentarz poza murami miejskimi, zlokalizowany na terenie zwanym Rurami i cmentarz nazwano na Rurach. Cmentarz powstał przy terenie obsadzonym lipami, dlatego niegdyś nazywany był Pod Lipkami.
Mieszkańcy Lublina z początku nie akceptowali nowego miejsc pochówku, które uważano jako miejsce niegodne dla prawdziwego chrześcijanina. Grzebanie zmarłych na tym cmentarzu jest datowane na październik 1811 roku. Pierwszymi osobami pochowanymi tu byli wolnomularze. W najstarszej części cmentarza można zauważyć nagrobki bez symboli religijnych.
Cmentarz na Lipowej jest miejscem spoczynku wielu zasłużonych osób dla Lublina i kraju. Można tu zobaczyć wiele nagrobków będących cennymi dziełami sztuki rzeźbiarskiej.
Pierwsze trzy prezentowane pomniki są to najstarsze groby na
cmentarzu lubelskim. Sa one skromne i wykonane w stylu klasycystycznym: urna lub amfora opasana draperiami - są to pomniki osób należących do wolnomularzy lubelskich. Następny, czwarty pomnik, tez należy do wolnomularza, ale datowany jest na lata późniejsze.
✮ Tomasz Dederko (1750-1816) Sędzia Trybunału Koronnego, członek Komisji Lubelskiej. Był członkiem lubelskiej loży masońskiej i właścicielem domu przy ulicy Dolnej Panny Marii - miejsca spotkań lubelskiej palestry. Jeden z najwymowniejszych mecenasów, obdarzony siłą argumentacji i darem przekonywania.
✮ Feliks Grotowski (1778-1817) żołnierz, uczestnik Insurekcji Kościuszkowskiej oraz wielu kampanii napoleońskich, pułkownik wojsk francuskich i wojsk Królestwa Kongresowego. Jako 16-letni chłopiec zgłosił się do szeregów powstańczych. Brał udział w bitwie pod Racławicami i Szczekocinami. Od 1800 roku walczył w Legii Nadduńskiej. Uczestniczył w walkach pod Philipsburgiem i Hohenlinden oraz na Elbie. W 1806 roku wstąpił do wojska francuskiego. Podczas wyprawy moskiewskiej Napoleona walczył m.in. pod Berezyną. W 1813 r. uzyskał awans na pułkownika. W „bitwie narodów” pod Lipskiem dostał się do niewoli. W wojsku Królestwa Kongresowego był dowódcą dywizji. Zmarł w Lublinie.
✮ Jan Mincel (1795-1864) kupiec pochodzenia niemieckiego. Urodził się w Oberprechau w Czechach. Właściciel kamienicy i sklepu przy ulicy Krakowskie Przedmieście 6, gdzie mieścił się sklep galanteryjno-kolonialny. Zachowane dokumenty, w których Jan Mincel figuruje w wykazie kupców miasta z połowy XIX wieku, sugerują, że jego postać Bolesław Prus wprowadził do powieści Lalka. Zmarł w Lublinie.
✮ Klemens Junosza Szaniawski (1849-1898) urodzony w Lublinie powieściopisarz, nowelista i felietonista polski. Autor powieści z życia małych miasteczek, przedmieść warszawskich, a zwłaszcza środowisk żydowskich oraz licznych przekładów i opowiadań. Szaniawski zmarł na gruźlicę w sanatorium w Otwocku. Zgodnie z jego wola, pochowano go przy grobie matki na cmentarzu w Lublinie przy ulicy Lipowej. Pomnik na grobie Szaniawskiego wykonany został w zakładzie kamieniarsko-rzeźbiarskim Adolfa Saturnina Timmego w Lublinie, według projektu W. Krzesińskiego. Popiersie portretowe Szaniawskiego wykonał rzeźbiarz warszawski Ludwika Pyrowicz.
Rodzina cię zostawia pomiędzy obcem
W zawodzie dramatycznym krótko jeszcze żyłaś
A jednak uznanie wszystkich i miłość zdobyłaś"
✮ Adam August Ignacy Majewski (1838-1908), adwokat, komisarz Rządu Narodowego 1863 na województwo lubelskie, zesłaniec. Studiował prawo na uniwersytecie petersburskim. Po powrocie do kraju rozpoczął pracę przy Trybunale Cywilnym w Warszawie oraz wszedł do organizacji powstańczej. W kwietniu 1863 roku został przez Rząd Narodowy skierowany do Lublina i powołany na komisarza powstania w wojewodztwie lubelskim. Tu także pracował w sądzie. Był współtwórcą poczty obywatelskiej, stanowiącej również komórkę wywiadu wojskowego.
W sierpniu 1863 roku został aresztowany i przez trzy miesiące więziony na Zamku Lubelskim. W nastepnym roku ponownie aresztowany i osadzony w Cytadeli Warszawskiej. Po wielu miesiącach śledztwa za udział w powstaniu 1863 roku został skazany przez sąd wojenny na karę śmierci, którą zamieniono mu na 10 lat ciężkich robót na Syberii w Usol koło Irkucka. Na wygnaniu towarzyszyła mu dobrowolnie żona Elzbieta. Po zwolnieniu z katorgi i amnestii z roku 1869 Majewski osiedlił się w Krasnojarsku, gdzie założył sklep, później pracował w kopalni złota jako urzędnik. W roku 1873 za zgodą władz przeniósł się do Rosji europejskiej i zamieszkiwał w gubernii tambowskiej.
Do kraju powrócił w końcu roku 1876 i osiadł na stałe w Lublinie. W roku 1878 został adwokatem przysięgłym i otworzył kancelarię. Znany był z wyjątkowej sumienności przy opracowywaniu obron. Bezinteresownie bronił biednych pokrzywdzonych. Po założeniu w Lublinie Towarzystwa Kredytowego Miejskiego wybrano go na prezesa; godność tę piastował do końca życia.
Zmarł w Lublinie. Z małżeństwa zawartego w 1864 roku z Elżbietą z Pawłowskich, córką Jana Pawłowskiego, właściciela Czechówki Górnej (obecnie część Lublina), kurierką powstania 1863 roku miał siedmioro dzieci.
Jednym z dzieci Adama i Elżbiety Majewskich był Adam Kazimierz Majewski (1867-1948) lekarz chirurg i działacz społeczno-polityczny, autor prac naukowych z dziedziny chirurgii. Urodzony w Usol koło Irkucka. Studia medyczne ukończył na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1894 roku pracował w szpitalu św. Wincentego á Paulo w Lublinie. W 1909 roku został aresztowany za przynależność do tajnego Narodowego Związku Robotniczego i po 8 miesiącach więzienia wydalony z granic cesarstwa na okres 3 lat. Pracował wówczas u prof. Rydygiera we Lwowie, gdzie uzyskał stopień naukowy dr medycyny. W latach 1913-43 był właścicielem prywatnej lecznicy chirurgicznej, mieszczącej się przy ul. Krakowskie Przedmieście 49 w Lublinie. W czasie II wojny światowej prowadził polityczną działalność konspiracyjną. Od jesieni 1942 do wiosny 1943 był więziony przez Niemców na Zamku i w siedzibie gestapo "Pod Zegarem". Od sierpnia do października 1945 był przetrzymywany przez Urzad Bezpieczeństwa (śledzony do końca życia).
Wnukiem Adam Augusta Ignacego Majewskiego i synem Adama Kazimierza Majewskiego był także Adam i lekarz, który brał czynny udział w działaniach II wojny światowej. Jest on autorem kilku książek wspomnieniowych z tego okresu. Jedną z jego książek jest ''Wojna, ludzie i medycyna".
Brał udział w zrywie narodowym w 1848 we Lwowie, był w delegacji domagającej się zwiększenia praw Polaków w Galicji. W czasie powstania styczniowego był konspiracyjnym komisarzem wojennym obwodu rzeszowskiego. Był aresztowany i osadzony w więzieniu.
Po ukończeniu Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej podjął służbę na ORP "Burza", następnie ORP "Wicher" oraz na okręcie podwodnym ORP "Orzeł". W 1939 г. ORP "Orzeł" został internowany w Tallinie. Poporucznik Mokrski, wg spisu latarń morskich, wyrysował z pamięci mapę dna Bałtyku i cieśnin duńskich. Objął obowiązki oficera nawigacyinego, przeprowadzając bezbronny i pozbawiony przyrządów nawigacyinych okręt do Anglii. Za ten czyn, wraz z grupą oficerów, otrzymał z rąk gen, Sikorskiego Krzyż Walecznych. W 1940 r. ORP "Orzeł" zaginął z cala załogą.
✮ Stanisław Magierski - z wykształcenia farmaceuta, z zamiłowania muzyk i fotograf. Jedna z czołowych postaci lubelskiego środowiska fotograficznego w okresie miedzywojennym. Współzałożyciel Towarzystwa Fotograficznego. Właściciel składu aptecznego, a także sklepu z materiałami fotograficznymi i laboratorium fotograficznego. W czasie okupacji, pod pseudonimem Jacek II byt czynnym członkiem podziemia. Od 1943. r. pełnił funkcję zastępcy dowódcy Biura Informacji i Propagandy Okręgu Lubelskiego AK. W 1944 г. wykonywał dokumentacje fotograficzną zbrodni hitlerowskich na Zamku Lubelskim. Jest autorem serii zdjęć obozu koncentracyjnego Majdanek. Autor tekstu i muzyki do partyzanckiej piosenki "Dziś do ciebie przyjść nie mogę". Po wojnie represjonowany, więziony na Zamku.
✮ Adolf Saturnin Timme (1868-1901) właściciel najbardziej znanego w XIX wieku Zakładu Artystycznego Rzeźbiarsko-Kamieniarskiego w Lublinie. Był autor wielu nagrobków na cmentarzach lubelskich. Zatrudniał on często wybitnych rzeźbiarzy. Jego zakład cały czas działał w obrębie Krakowskiego Przedmieścia i był najlepiej prosperującym tego typu przedsiębiorstwem w Lublinie. W ciągu ośmiu lat działalności zakładu pod kierownictwem Timmego lubelskie cmentarze zapełniły się około 70 nagrobkami sygnowanymi jego nazwiskiem. Jest twórca rzeźby Chrystusa ustawionej w zwieńczeniu fasady kościoła św. Józefa w Lublinie (karmelitów bosych).
✮ Piotr Ściegienny (1801-1890) ksiądz, działacz rewolucyjno-demokratyczny, twórca wolnościowego spisku tzw. związku chłopskiego, zawiązanego w latach 1842-44 wśród młodej inteligencji Kielc i Radomia oraz chłopów. Był syn chłopa i był niezłomnym orędownikiem chłopów. W swoich pismach wzywał do likwidacji wielkich własności i walki z zaborcą. Zdekonspirowany ogłosił powstanie przed czasem, które było krwawo stłumione. W 1844 roku został skazany na karę śmierci, następnie ułaskawiony i zesłany w 1846 roku na bezterminową katorgę na Sybir. W 1871 roku powrócił do kraju. Został przywrócony do stanu kapłaństwa, i pełnił stanowisko kapelana w szpitalu św. Jana Bożego. Zmarł w Lublinie i został pochowany we wspólnym grobowcu z bp. Wnorowskim, który się nim opiekował aż do śmierci.
‘
*Renata Sarzyńska-Janczak - Ukryty przekaz czy tylko "moda" - najstarsze nagrobki wolnomularskie na cmentarzu rzymskokatolickim przy ulicy Lipowej w Lublinie, Wiadomości Konserwatorskie, 2021