Jama Michalika w Krakowie - secesja w artystycznej kawiarni

Jama Michalika to nie tylko kawiarnia ale i miejsce kultury w Krakowie. Jedna z najbardziej znanych kawiarnii artystycznych miasta mieści się przy ulicy Floriańskiej w XV-wiecznej Kamienicy Bełzowskiej. Założona została w 1895 roku przez Jana Apolinarego Michalika który przyjechał do Krakowa ze Lwowa.

Początkowo kawiarnia ta nazywała się Cukiernią Lwowską. Ale po pewnym czasie kawiarnia zaczęła być nazywana Jama Michlika, ponieważ jedno z pomieszczeń nie miało okien.

Miejsce to zaczęło przyciągać malarzy z pobliskiej Szkoły Sztuk Pięknych przychodzących tu na kawę, alkochol czy obiad. Dołączyli do nich też pisarze i ludzie związani z teatrem. Bywali tu malarze Leon Wyczółkowski i Karol Frycz, pisarze Tadeusz Boy-Żeleński i Stanisław Sierosławski, oraz pisarz i malarz Stanisław Wyspiański. Artyści bardzo często tworzyli w kawiarni, no i na ścianach zaczęły pojawiać się rysunki, karykatury...

W latach 1904-1912 w Jamie Michalika występował pierwszy w Polsce kabaret literacki Zielony Balonik. Wśród założycieli byli Karol Frycz, dramaturg i krytyk Jan August Kisielewski, malarz Kazimierz Sichulski i dziennikarz Witold Noskowski a także Tadeusz Boy-Żeleński.

Zielony Balonik rozpoczął swoją działalność w dniu 7 czerwca 1904 roku i tak wyglądały zaproszenia na tę uroczystość:

Zielony Balonik, Zaproszenie (1904)
"W sobotę, dnia 7 bm. odbędzie się hałaśliwe otwarcie pierwszego krakowskiego kabaretu artystów, w szlachetnym winie ochrzczonego imieniem „Zielony Balonik” (w Jamie Michalika, Cukiernia Lwowska przy ulicy Floryańskiej 45). Początek po godzinie 10 i ½. Wstąp bezpłatny za zaproszeniami.  Zaproszeni goście będą weseli i krzykliwi, namiętnie oklaskujący wszystko i wszystkich. Tualeta bezwzględnie obowiązująca: na tasiemce do guzika uwiązany CAPTIF, nad głową w wysokości 35 cm bujający "zielony balonik". Wszystkie inne części garderoby zbyteczne. Nieposiadanie tego lekkomyślnego emblematu "członka gapia" w kabarecie, może narazić najgodniejszą cześci osobę zaproszoną na nonszalancję i ceremonialne wylanie za wrota jamy "Zielonego Balonika".  Komitet nie przyjmuje obowiązku płacenia rachunków za wysuszone napoje. Poetom nie daje się zaliczek. W czasie "numerów" należy wrzeszczeć, a na wezwanie poskramiacza-dyrektora klaskać z pasją godną "Zielonego Balonika".  Improwizatorzy zechcą przed lub w czasie wieczoru objawić życzenie Kierownikowi (J. A. Kisielewski), iż ich ogarnął szał twórczy i humorystyczny, że chcą pokazać ludowi swoją nagą duszę, a natychmiast stanie się zadość ich nieskromnej żądzy. Śmierć szczurom i białoskórnikom! — "Zielony Balonik"

źródło:Wikipedia

Mimo upływu czasu zachowało się wiele elementów oryginalnego, secesyjnego wnętrza kawiarni. I te historyczne wnętrza ze sztuką z początków XX wieku a także wydarzenia kulturalne odbywające się tutaj plus jedzenie, w dalszym ciągu przyciągają ludzi do tego niezwykłego miejsca. W Jamie Michalika znajduje się piękna kolekcja secesyjnych witraży. Projektowali je Karol Frycza i Henryk Uziembło.

Akualnie Jama Michalika w dalszym ciagu kontynuuje swoją aktywność w świecie kultury. Swoje wiersze recytowali tu polscy laureaci literackiej Nagrody Nobla Wisława Szymborska i Czesław Miłosz. Wywiadów telewizyjnych udzielał w kawiarni uznany polski kompozytor Krzysztof Penderecki, który bywał w Jamy Michalika, a nawet komponował tam muzykę. W kawiarni organizowano także wydarzenia kulturalne, takie jak wystawy i występy kabaretowe nawiązujące do Zielonego Balonu.

Witraż nad przejściem od strony Sali Fryczowskiej. Jest to projekt Henryka Uziembło z ok.1911 roku. Nazywa sie Centaurzyca i przedstawia Irenę Solską. (Centaurzyca jest to żeńska forma centaura).

Szopka Krakowska i teatrzyk kukiełek. Szopka pojawiła się w Jamie Michalika w 1905 lub 1906 roku. Program Szopki dotyczył głównie spraw lokalnych, koncentrując się na osobach zwiazanych z Krakowem. Szopka ta, podobnie jak kabaret Zielony Balonik, nie była polityczna.

Witraż w formie tryptyku - projekt Karola Frycza. W środku Pegaz a po obu stronach znajdują się dwa wazony z winogronami.

Ten piękny witraż przedstawia Pegaza, który zatrzymał się przed Jamą Michalika. Osoba przedstawiona w stroju cukiernika to właściciel cukierni. Pan Michalik na tacy ofiaruje Pegazowi różne trunki i ciasta.

Wśród wielu grafik wiszących tutaj można znaleźć m.in. obraz Kabaret Zielonego Balonika z 1908 roku autorstwa Kazimierza Sichulskiego. Na tym karykaturalnym obrazie widać członków kabaretu, m.in. Boya Żeleńskiego i Witolda Noskowskiego, tworzących dziki pochód zmierzający od krakowskiego Starego Miasta w stronę… pełni księżyca.

W suficie tej sali znajduje sie świetlik w kształcie dachu namiotowego, ozdobiony witrażem. W środku świetlika wisi lampa sufitowa wykonana na początku XX wieku.