Spacerownik lubelski - Wzdłuż Czechówki
Spacer Wzdłuż Czechówki* rozpoczęłam od małego placu/skrzyżowania gdzie zaczynają się cztery ulice: Wodopojna, Szewska, Stanisława Staszica i Świętoduska.
✮ Szewska 1, różowa kamienica na rogu (przed 1939 rokiem to: Szewska 1/Wodopojna 2), jest to nowo otwarta retro kawiarnia nazwana Cyngwajs. W starej, nieużywanej już gwarze miejskiej oznaczało to coś mniej więcej jak „wihajster” albo „tenteges” – coś niewielkiego, wystający gwoździk, wypukły element. W ten sposób przedwojenne słowo zostało ocalone przed zapomnieniem.
W tej kawiarni widzi się historię dawnego przedwojennego Lublina, ale także jej dotknąć, poczuć, i nawet posmakować - to jedno z unikalnych na skalę światową miejsc serwujących kawę z syfonu parzoną przedwojenną metodą. Podobno kiedyś był to powszechnie stosowany sposób, później wyparły go ekspresy i kawiarki, i ten sposob parzenia kawy jest obecnie jedynie w Japonii.
✮ Instytut Pamięci Narodowej (IPN) w Lublinie, ulica Wodopojna 2 wcześniej mieścił się na ulicy Szewskiej 2.
✮ Szewska 2 - Pod koniec XIX wieku w tym miejscu działała fabryka tytoniu i cygar; później mieścił się tam również skład nasion skandynawskich - o czy mowi zwieńczenie fasady dawnego budynku składu. Budynek jest pięknie odnowiony. Wcześniej mieścił się tutaj Instytut Pamieci Narodowej (IPN).
✮ Szewska 4, budynek przylegający do dawnego skład nasion skandynawskich i jest znany jako Pałac Krebsa.
Pałac
Krebsa - pierwotnie była to własność Lubomirskich. W XVII wieku cała
rezydencja zajmowała teren rozciągający się między ulicą Szewską a
Staszica. Dwa wieki później właścielem pałacu był lubelski XIX-wieczny przedsiębiorca Karol Krebs. Miał on poza tym kilka innych
nieruchomości w Lublinie, mi.in, kamienicę przy Krakowskim Przedmieściu
5.
✮ Szewska 3 - kamienica znajdująca się w sąsiedztwie dwóch wcześniej wymienionych budynków i aż prosi o odnowienie.
Powracam do skrzyżowania ulic i idę w kierunku ulicy Stanisława Staszica, ta część ulicy prowadzi do góry, do szpitali - bo ulica ta, to ulica szpitali.
Tak wyglądał szpital fundacji Vetterów między rokiem śmierci Juliusza Vettera 1917 a czasem wykonania pomnika Juliusza na cmentarzu ewangelickim w Lublinie 1922. Ta plaskorzeźba znajduje się na imponującym grobowcu Juliusza Vettera na cmentarzu ewangelickim przy ulicy Lipowej w Lublinie.
✮ ulica Staszica 16a - kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP oraz klasztor sióstr szarytek zamieszkujących część dawnego klasztoru, należący w częsci do położonego obok szpitala.
"Kościół to niewielki, nadzwyczaj starannie utrzymany, ma nie zwyczajnie zbudowany wielki ołtarz, bo w głębi niszy bez okien, co wobec bardzo jasno oświeconej nawy kościelnej tajemniczo go pół-zmrokiem osłania. Przy ogólnym spojrzeniu na kościół otrzymuje się wrażenie, jakby dwie ambony były naprzeciw siebie;...obie ładnie rzeźbione i złocone, ale po bliższem rozpatrzeniu widzi się, że ta co z prawej strony, jest tylko ozdobą architektoniczną..." Ilustrowany przewodnik po Lublinie, Maria Antonina hr.Renikierowa, 1901.
✮ Po przeciwnej stronie ulicy Staszica znajdują się dwie okazałe secesyjne kamienice, z rozległymi oficynami. W pierwszej kamienicy, Staszica 9, z bramą wyłożoną ozdobnymi kaflami, przez wiele lat mieściło się biuro Stowarzyszenia Autorów ZAiKS.
✮ Na końcu ulicy Karmelickiej obecnie znajduje się klinika stomatologiczna. Z podwórza kliniki można zobaczyć ciekawe zabudowania klasztoru karmelitów, które powstały z obronnego dworu Rafała Leszczyńskiego. Wzdłuż murów kościelnych prowadzi mała uliczka do ulicy Świętoduskiej i tam znajduje się front kościoła pw św. Józefa i klasztor oo. Karmelitów Bosych.
✮ Ulica Zielona - pałac Potockich zbudowany w XVIII wieku dla Jerzego Potockiego, po nim właścicielem był jego syn Eustachy w 1747 roku - właściciel Radzynia. Eustachy Potocki wyremontował pałac później gdy zostal marszałkiem Trybunalu Koronnego.
W 1790 roku pałac przeszedł na własność miasta. Pałac Potockich znany jest pod nazwą „stary kryminał”. Funkcję więzienia pełnił w latach 1792–1826. Po 1918 roku był siedzibą Głównego Komisariatu Policji Państwowej w Lublinie.
Od 1984 do 2016 należał do KUL. Nieruchomość przy ul. Staszica 3 zmieniła właściciela w 2016 r. XVIII-wieczny Pałac Potockich kupiła od KUL spółka Building Investment
W latach 1725-1728 pałac został przebudowany przez Franciszka Mayera na polecenie ówczesnej właścicielki Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej. Córka Sieniawskich – Zofia, wniosła posiadłość w posagu Augustowi Czartoryskiemu. Budynek kilkakrotnie zmieniał właścicieli. W XVIII wieku właścicielami byli Adam i Izabela z Flemingów Czartoryscy z Puław. W 1805 roku Czartoryscy pałac sprzedali.
W XIX wieku gdy właścicielem pałacu był Leopold Kronenberg mieściła się tu fabryka tytoniu i tabaki,
Po zniszczeniach dokonanych w czasie II wojny światowej budynek został odremontowany według projeku Czesława Dorii-Dernałowicza i przekazany PTTK. Obecnie jest siedzibą Lubelskiego Towarzystwa Naukowego.
✮ Na placu Litewskim, pomiędzy pałacami Czartoryskich oraz Gubernialnym, znajduje się pałac Lubomirskich.
Pod koniec XVI wieku stał tu dwór Firlejów, a u schyłku wieku XVII został przebudowany przez Tylmana z Gameren dla ówczesnych właścicieli, rodziny Lubomirskich.
Do końca XVIII wieku pałac należał do Sanguszków i Szeptyckich
Przebudowany w I połowy XIX wieku, według projektu Henryka Marconiego w stylu klasycystycznym.
Aktualnie w tym pałacu Pałac Lubomirskich mieści się nowe muzeum lubelskie - Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej - oddział Muzeum Narodowego w Lublinie. W czasie gdy byłam w Lublinie tym muzeum miała miejsce wystawa Na Kresy po Zdrowie.
✮ Pałac Gubernialny - Obiekt wzniesiono z przeznaczeniem na siedzibę Rządu Gubernialnego. Pałac Gubernialny został wykonany według projektu Juliana Ankiewicza. Jest to budynek w stylu neoklasycystycznym. Uznawany jest za jeden z najpiękniejszych pałaców Lublina.
✮ „W każdej garstce popiołu... szukam swoich bliskich" to jest fragment z poezji Icchaka Kacenelsona, który widnieje na Pomniku ku czci Pomordowanym Żydom. W podstawie pomnika wyryte zostały nazwy miejscowości Lubelszczyzny, gdzie Niemcy mordowali Żydów z lubelskiego getta. Pomnik Ofiar Getta został przeniesiony na skrzyżowanie ulic Niecałej i Radziwiłłowskiej. Pierwotnie stał na Placu Ofiar Getta pomiędzy ulicami Lubartowską i Świętoduską.
Od 1914 był własnością Jana i Jaromiry Markowiczów (Jaromira to córka Wilhelma i Elżbiety Hessów). Markowiczowie w 1938 roku sprzedali nieruchomość PCK w Warszawie.
Po II wojnie światowej urządzono tu zarząd Polskiego Czerwonego Krzyża i stację pogotowia ratunkowego (1953-1987).
Obecnie mieści się tu Instytut Europy Środkowej utworzony w 2018 w miejsce Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.
Za tym dworkim można zobaczyć stary dwór, jeden z nielicznych w naszym mieście.
Po drugiej stronie ulicy Niecałej, naprzeciwko pałacyku rodziny Krausse, znajduje się okazały budynek Niecała 8. Aktualnie znajduje się tu Dom Studencki KUL, noszący nazwę Idzi.
✮ Dawny pałac Chrzanowskich dziś klinika okulistyczna przy ulicy Chmielnej 2. Budynek z końca XIX wieku architektonicznie reprezentujący różne style np. klasycystyczny kolumnowy portyk i neobarokowe obramienia okien.
i Kamienica 3 Maja 18
✮ Kamienica 3 Maja 14 - to eklektyczny pałacyk dr Mieczysława Biernackiego, wybitnego lubelskiego lekarza i społecznika. Żył na przełomie XIX i XX wieku. Mieściła się tu także siedziba Kuriera Lubelskiego
✮ Ulica Cicha - to bardzo krótka ulica, kilka kamienic; poniżej piękna kamienica Cicha 4
Okazała kamienica przy ulicy Cichej 4 zwana była przed wojną „pałacem Zylbera”. Zbudował ją jeden z najzamożniejszych lublinian, przedsiębiorca z Kośminka Sender Zylber.
Po ojcu kamienicę odziedziczył jego syn Hersz Jojna Zylber. Był on właścicielem firmy Dom Handlowo-Przemysłowy H.J. Zylber, do którego należało kilka prężnie działających lubelskich przedsiębiorstw. W przedwojennych gazetach możemy zobaczyć reklamy zapraszające do biura przy Cichej 4 oraz do znajdującego się tu Hurtowego Składu Wódek. Dom Handlowo-Przemysłowy z Cichej miał w ofercie produkty: gorzelni i fabryki wódek „Kośminek”, browaru parowego „Jeleń” z ul. Bychawskiej i cegielni „Helenów”.
Kamienica słynęła między innymi z wielkiego salonu z fortepianem.
Hersz Jojna Zylber był też radnym miasta Lublina i wieloletnim przewodniczącym Gminy Żydowskiej w Lublinie.
Na zachodniej elewacji budynku zachowała się murowana "kuczka" - rodzaj balkonu używanego podczas obchodów święta Sukkot. Ośrodek Brama Grodzka - Teatr NN w Lublinie
Cicha 5, nad częścią kamienicy, którą można nazwać wykuszem znajdują się trzy połączone koła. Podobny znak widziałam na kamienicy przy ulicy Karmelickiej 2. Ta kamienica wybudowana była przed 1913 rokiem.
Tak wyglada ściana boczna oficyny z częścią podwórka kamienicy przy ulicy Ogrodowej 5. Na tym zdjęciu widać, że ta "kuczka" jest częścią oficyny kamienicy znajdującej się przy ulicy Ogrodowej 5.
 |
| Oficyna przy kamienicy Ogrodowa 5 |
Ośrodek „Brama Grodzka ‐ Teatr NN”
Spacerownik Wzdłuż Czechówki - dodatek do Gazety Wyborczej, 12 maja 2007 rok