Między Bramą Krakowską a Bramą Grodzką - na Starym Mieście w Lublinie

Brama Krakowska należy do najwcześniejszych budowli obronnych w Lublinie. Ta XIV-wieczna ceglana budowla była jedyną bramą wjazdową do miasta, przez którą przechodziły wszystkie trakty. Po najeździe Tatarów na Lublin w 1341 roku, król Kazimierz Wielki nakazał otoczyć miasto murami obronnymi. Budowę Bramy Krakowskiej w stylu gotyckim, równocześnie z budową murów obronnych, rozpoczęto w 1341 roku. Mury te (w tym dwie główne bramy: Krakowska i Grodzka) otoczyły miasto w latach 1342-1370.

 

"Kazimierz Wki przybył wkrótce z wojskiem, wypędził  Tatarów...postawiono wyniosłe baszty i szańce południowe, wówczas też przeprowadzono mury obronne w około miasta, dla lepszej na przyszłość od nieprzyjaciół obrony.."*  

Obraz "Pożar Lublina w 1719 r." - część obrazu przedstawiająca mury obronne otaczające miasto, Bramę Krakowską (po prawej) i Bramę Grodzką (po lewej). Jest to widok Lublina przedstawiony od strony północno- wschodniej. Obraz ten powstał prawdopodobnie między 1720 a 1752 rokiem, malowany przez anonimowego malarza; znajduje sie w kościele Dominikanów.

 

Brama Krakowska z przedbramiem - w pierwszej połowie XVI wieku murator Sebestian Włoch dobudował do bramy przedbramie zakończone narożnymi wieżyczkami.

 

Brama Krakowska od strony miasta

✯   ✯   ✯

Do Bramy Krakowskiej z obu jej stron przylegały mury obronne opasujące całe wzgórze staromiejskie. Pozostałości tych murów można zobaczyć po obu stronach bramy. Tuż po wejściu przez Bramę Krakowską na Stare Miasto, po prawej stronie znajduje się malowniczy zaułek, i tu znajduje się pozostałość średniowiecznych murów obronnych: Baszta Gotycka zwana także Basztą Półokrągłą.

Po drugiej stronie Bramy Krakowskiej (ulica Szambelańska) zachował się mały odcinek murów obronnych, który został odrestaurowany po II wojnie światowej.

✯   ✯   ✯

Ulica Grodzka jest to główna ulica Starego Miasta w Lublinie, której nazwa i przebieg nie zmieniły sie od najdawniejszych czasów. Prowadzi od Rynku do Bramy Grodzkiej. Była częścią traktu Krakowskiego prowadzącego na Wzgórzu Zamkowe. Wzdłuż tej ulicy znajdują się piękne zabytkowe kamieniczki pochodzące od XV do XVII wieku. Renowacja tych kamieniczek (jak i całego Starego Miasta) miała miejsce w 1954 roku.

Obecnie w tych zabytkowych kamieniczkach znajdują się liczne kawiarenki, retauracje, a także jest tu wiele placówek kulturalnych.

 

Ulica Grodzka i po prawej stronie fragment Placu po Farze

 

Na końcu ulicy Grodzkiej znajduje się Brama Grodzka, jedna z dwóch głównych bram miejskich. Podobnie jak Brama Krakowska, brama ta była częścią pierwszych murowanych fortyfikacji obronnych miasta, a także była drugim punktem wjazdowym do miasta. Brama ta powstała aby zapewnić dojazd do zamku położonego na sąsiednim wzgórzu.  

Zbudowano ją w XIV wieku, lecz jej gotycka forma nie dotrwała do naszych czasów. Jej aktualny klasycystyczny wygląd pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku. Po przebudowie przez Dominika Merliniego brama ta zatraciła cechy obronności.

Na górnej cześci bramy (od strony Starego Miasta) umieszczony jest monogram króla Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz data przebudowy - 1775 rok. Nad budowlą znajduje się koziołek - herb Lublina.
 

Brama Grodzka zwana była również Bramą Żydowską - stała na granicy między dzielnicą żydowską a miastem otoczonym murami; między światem żydowskim i chrzescijańskim. 

Obecnie w budynku mieści się Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, który zajmuje się opieką nad dziedzictwem historycznym miasta.

 

 ✯   ✯   ✯

 

Wyjśce ze Starego Miasta przez Bramę Grodzką znajduje sie między dwoma kamieniczkami: ta po stronie lewej to Grodzka 36a, a po prawej: Grodzka 23.

Kamieniczka Grodzka 36a - podobnie jak inne kamieniczki na Starym Mieście  wielokrotnie zmieniała właścicieli.

W 1752 roku właścicielem zniszczonej pożarem działki Grodzka 36a został Lewek Moszkowicz Leybe (mimo istniejącego wówczas prawa, zabraniającego Żydom mieszkać na terenie miasta). W zamian za wybudowanie murowanej kamienicy, która miała być podparciem dla Bramy Godzkiej, Rada Lublina wzraziła zgodę na tę transakcję. I tak powstała wspaniała kamieniczka Grodzka 36a, która jest jednym z pierwszych przykładów budownictwa mieszczaństwa żydowskiego.

W kamienicy tej, na parterze znajdowały się lokale usługowe: kolonialne artykuły, herbaciarnia, galanteria, kapelusze damskie i krawcy; na górze była część mieszkalna.

Po wojnie kamienica ta przeszła na rzecz Skarbu Państwa.

 

Mieszkańcem tej kamienicy był aktor Stanisław Mikulski, który w latach 1952-1964 występował na scenie Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie (Hans Kloss w filmie Stawka większa niż życie).

Później mieszkała tu w dzieciństwie wraz z rodziną Beata Kozidrak.

 

 

 

 

 

 

 

Widok Bramy Grodzkiej z obrazu "Pożar Lublina w 1719 r." 

Brama Grodzka i jej otoczenia widziane od strony ulicy Zamkowej prowadzącej do Zamku Lubelskiego.

 

Brama Grodzka  od ulicy Zamkowej i Zamku Lubelskiego. 

Po lewej stronie zdjęć widać obmurowanie ceglane wzmacniające skarpę, na której znajdują się kamienice.

Widać także Zaułek Panasa - schody prowadzące od ulicy Podwale na Plac po Farze.

 

 

 

✯   ✯   ✯

Zamek królewski w Lublinie - początki zamku sięgają XII wieku. W tym czasie powstała tutaj murowana wieża, która była pierwszą częścią murowanego zamku.
Za panowania króla Kazimierza Wielkiego powstał murowany zamek z murem obronnym. W czasie panowania Jagiellonów zamek był pod opieką królewską - Lublin był miastem na szlaku królewskim prowadzącym z Krakowa do Wilna. Przebudowa zamku w stylu renesansowym miała miejsce XVI wieku za panowania króla Zygmunta Starego. 

Zamek lubelski był nie tylko rezydencją królewską, ale także miejscem ważnych i historycznych wydarzeń.
W 1569 roku w zamku lubelskim zebrał się sejm, na który podpisano Unię Lubelską. W czasie tego sejmu książę pruski Albrecht Fryderyk Hohenzollern złożył hołd lenny Zygmuntowi II Augustowi. To wydarzenie opisał w swoim utworze Proporzec albo hołd pruski, biorący udział w tym sejmie Jan Kochanowski.
W czasie wielu wojen zamek uległ zniszczeniu. W okresie zaborów zamek został odbudowany w stylu neogotyckim. - nastąpiło to z inicjatywy Stanisława Staszica i według projektu Jana Stompfa. Tę nową budowlę przeznaczono na wiezienie Królestwa Kongresowego. I taką rolę pełni zamek lubelski aż do 1954 roku.
 

Od 1957 jest główa siedzibą Muzeum Narodowego w Lublinie - muzeum które istnieje od 1906 roku.

U podnóża zamku  znajduje się rzeźba lwa, który jest kopią lwa znajdującego się cmentarzu Orląt we Lwowie. Pomnik przedstawia siedzącego lwa trzymającego lewą lapą tarczę z herbem Lwowa. Twórcą pomnika odsłoniętego w czerwcu 1995 roku, był Witold Marcewicz.

Nieopodal zamku tuż przy kościele św Wojciecha znajduje się Latarnia Pamięci. Jest ona w miejscu gdzie przed wojną było skrzyżowanie ulicy Krawieckiej i Podwale. Przypomina  o żydowskiej przeszłosci Lublina i jego mieszkańcach. Jest to oryginalna przedwojenna lampa, kiedyś była gazowa, dziś jest elekryczna  - i jej światło nigdy nie gaśnie.

 

Między wschodem a zachodem
Wśród historii, kurz zamieci
Stoi miasto, a ponad nim
Najjaśniejsza gwiazda świeci

Między prawdą, a legendą
Diabeł ślad swój tu wypalił
Z mego raju mnie wypędził
Ale wracam wciąż z oddali

Lublin śniegiem dziś przykryty
Niby płaszczem z gronostajów
To królestwo mej młodości
Kto tu nie był nie zna raju

W bramach ulic na starówce
Swego śpiewu słyszę echo
A to przecież było wczoraj
Gdy pod nosem miałem mleko

Śnieg przyprószył srebrem skronie
Skrzy się świętem okolica
A ja chodzę po Betlejem
Z Wodopojnej do Staszica

Lublin śniegiem dziś przykryty
Niby płaszczem z gronostajów
To królestwo mej młodości
Kto tu nie był nie zna raju

W bramach ulic na starówce
Swego śpiewu słyszę echo
A to przecież było wczoraj
Gdy pod nosem miałem mleko

Temu miastu w noc zimową
Co jest święte niech się święci
A co ludzkie niech się śpiewa
By przetrwało man w pamięci

Lublin śniegiem dziś przykryty
Niby płaszczem z gronostajów
To królestwo mej młodości
Kto tu nie był nie zna raju

W bramach ulic na starówce
Swego śpiewu słyszę echo
A to przecież było wczoraj
Gdy pod nosem miałem mleko

Lublin śniegiem dziś przykryty
Niby płaszczem z gronostajów
To królestwo mej młodości...

Tekst pochodzi z https://www.tekstowo.pl/piosenka,michal_hochman,moj_lublin.html

*Seweryn Zenon Sierpiński - Obraz Miasta Lublina, 1839

Encyklopedia Lublina

Brama Grodzka – Teatr NN

Henryk Gawarecki - Mury obronne miasta Lublina, Ochrona Zabytow, 1954