Zaułek Hartwigów - to bardzo urokliwe miejsce na Starym Mieście.
Są
to schody łączace ulicę Kowalską z Placem Rybnym. Latem miejsce to otoczone jest
zielenią i kwiatami. Zaułek powstał w 2004 roku, dzięki inicjatywie
Ośrodka "Brama Grodzka – Teatr NN".
Dawniej był to głęboki naturalny jar, na dnie którego znajdował się
staromiejski rynsztok, odprowadzający nieczystości z Placu Rybnego.
Później, w XIX wieku zamieniono go na kanał podziemny, następnie
zbudowano nad nim schody w 1874 rok. W czasie wojny przebiegała tędy
granica getta.
Zaułek ten upamiętnia jedną z najbardziej znanych lubelskich rodzin - rodzinę Hartwigów. Po nadaniu nazwy poetka Julia Hartwig dedykowała temu miejscu esej "Radość z Zaułka":
"Kim
są ci Hartwigowie, którym przypisany został piękny zaułek łączący ulicę
Kowalską z placem Rybnym w Lublinie? Nazwę ulicy nosi zazwyczaj jedna
osoba, wybrana i uznana za godną tego wyróżnienia. A tu mowa jakby o
rodzinie..."
Poetka
Julia Hartwig urodziła się w Lublinie i tu publikowała swoje pierwsze
wiersze, wiele z nich poświęcając swojemu rodzinnemu miastu. Jej
pierwszy wiersz "W słońce" ukazał się w 1936 roku gazetce szkolnej.
W Lublinie uczęszczała do żeńskiego gimnazjum im. Unii Lubelskiej, szkoły mieszczącej się w dawnym Gimnazjum Lubelskim. Tutaj zdała maturę w 1939 roku.
W Lublinie znajdował się zakład fotograficzny jej brata Edwarda
Hartwig - znanego i cenionego fotografa, autora wielu albumów
fotograficznych przedstawiających Lubelszczyznę i Lublin. Mam jeden z
jego pięknych lubelskich albumów.
Wiersz
"W ciemości" Julii Hartwig na schodach Zaułka Hartwigów. W
czasie jednego z moich pobytów lubelskich miałam szczęście być w okresie festiwalu Miasto Poezji. Festiwal ten odbywa się co roku w Lublinie, już od 2008 roku.
Koleżanki - wiersz Julii Hartwig.
W czasie mojego ostatniego pobytu w Lublinie znalazłam ten niezwykły wiersz na ścianie domu tuż przy schodach tego zaułka.
Wiersz smutny, przejmujący...
Miriam i Reginka - koleżanki z tego wiersza, to osoby które istniały, które żyły, były prawdziwe...
Miriam to Marysia Rechtszaft, a Reginka to Rózia Rubinfajer - obie uczeszczały do żeńskie gimnazjum i liceum Unii Lubelskiej razem z Julia Hartwig.
"Tak było. To jest zapis rzeczywistości." - to jest notatka Julii Hartwig znajdująca się obok ostatnich słów tego wiersza.
W czasie mojego ostatniego pobytu w Lublinie (wrzesień 2023) idąc schodami Zaułeka Hartwigów zauważyłam, że już nie ma tu poezji Julii Hartwig. Wzdłuż schodów znajdowała się wystawa fotografii najsłynniejszego amerykańskiego fotografa – Ansela Adamsa.
W 1943 roku Ansel Adams odwiedził obóz Manzanar War Relocation Center w Kalifornii. Tu znajdowali sie Amerykanie
japońskiego pochodzenia po atakach na Pearl Harbour. Zostali zmuszeni przez
rząd amerykański do przebywania w wojennych centrach relokacji.
Na dole schodów Zaułka Hartwigów znajduje się żółta płyta chodnikowa z metalową opaską. Przypomina ona, że w tym miejscu przebiegła granica lubelskiego getta.
✯ ✯ ✯ ✯ ✯ ✯ ✯ ✯ ✯ ✯
Zaułek Panasa - od ulicy Podwale i kościoła św.Wojciecha schody prowadzą na Plac po Farze. Miejsce to jest nazwane Zaułkiem Panasa, profesora filologii polskiej KUL, literaturoznawcy i miłośnika Lublina.
Profesor
Władysław Panas (1947-2005) zajmował się kulturą i sztuką pogranicza:
interesował się prawosławiem, ikonami, tematami żydowskimi w
polskiej literaturze i kulturze...
W ostatnich latach na schodach Zaułku Panasa pojawiły się dwa wiersze:
na dole jest wiersz Zbigniewa Herberta "Przesłanie Pana Cogito".
Górną część schodów wypełnia wiersz Józefa Czechowicza "Elegia uśpienia" cz.2
...Ruskie, łacińskie, żydowskie anioły
unoszą się nad Grodzką wysoko
jak dymy gorące w mroźną noc.
Ile potrzeba języków,
aby sławie i sławić tajemnicę
w zaułku, co ciągle ucieka ?
Fragment
wiersza księdza Alfreda M.Wierzbickiego "Zaułek Władka Panasa", który został
odczytany w dniu otwarcia Zaułka Władysława Panasa we wrześniu 2006
roku.
Powyżej schodów, po prawej stronie, tam gdzie znajdują się dzisiejsze kamienice, w XIV wieku przebiegał mur obronny.
Wydawnictwo"Zaułek Hartwigów - Ośrodek Brama Grodzka - Teatr NN, Lublin 2006
Biblioteka Teatru NN
Małgorzata Szlachetka - Urwane losy koleżanek ocalonych w słowie, Kurier Lubelski, 25.11.2016
Wiosna 2019
