Galeria Sztuki Socrealizmu w Kozłówce koło Lublina



"Niezależnie od tego,
czy podoba nam się cała nasza historia, czy nie,
jest to coś, czego nie możemy zmienić ani wymazać,
udając, że tak się nie stało."*


Galeria Sztuki Socrealizmu
Aktualne wydarzenia w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii przypomniały mi moją wizytę w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce koło Lublina. Było to dawno temu, w listopadzie 2012 roku.
W dawnej powozowni Muzeum Zamoyskich w Kozłówce w 1994 roku otwarto pierwszą w Polsce i w Europie galerię prezentujacą dzieła polskiego socrealizmu a także okresu PRL-u - przedstawiające sztukę stworzoną na potrzeby socjalizmu.
Z ogromych zbiorów tego Muzeum, galeria prezentuje najciekawsze prace
z pierwszej połowy lat 50-tych: socrealistycznych bohaterów pracy, robotników i przodowników, a obok nich przywodców politycznych; pokazuje sztukę realizowaną według sowiecki socrealizm.
 

Galeria ma charakter nie tylko polityczno-dydaktyczny ale także artystyczny gdyż przedstawione są tutaj dzieła znanych i cenionych polskich artystów, m.in.
Szymona Niesiołowskiego, Konrada Winklera, Ludomira Ślendzińskiego,  Aliny Szapocznikow, Ludwiki Nitschowej, Adama Smolany, Mariana Wnuka, Wandy Ślędzińskiej.  Aleksandra Rafalowskiego...
Cały zbiór muzealny liczy ponad 2500 różnych artystycznych dzieł sztuki;
wykonane są one przez ponad 700 artystów.
Tylko około 10% zgromadzonych prac jest aktualnie prezentowanych w Galerii Sztuki Socrealizmu.





"Stalin" - rzeźba Aliny Szapocznikow, 1953 rok
Alina Szapocznikow (1926-1973) rzeźbiarka i graficzka, pochodziła z rodziny żydowskich lekarzy. Podczas wojny więziona była w gettach w Pabianiach, Litzmannstadt oraz w niemieckich obozach koncentracyjnych: Auschwitz-Birkenau, Bergen-Belsen, Theresienstad. Po wojnie studiowała rzeźbę w Pradze i Paryżu. Z powodu choroby wróciła do Polski, gdzie kontynuowała pracę artystyczną, początkowo w obowiązujacym socrealistycznym stylu. W 1963 roku wyjechała z Polski i na stałe zamieszkała w Paryżu, gdzie zmarła dziesięc lat później.

Roman Tarkowski rzeźba -"Prawo do pracy i nauki"
Roman Tarkowski (1912-1999) - artyst, rzeźbiarz i nauczyciel. Studiował w Zakopanem, w Warszawie i w Krakowie, gdzie po wojnie był uczniem Xawerego Dunikowskiego.
W latach 1947-1982 wykładał rzeźbę w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Krakowie (obecnie Zespół Państwowych Szkół Plastycznych w Krakowie).

 Wanda Ślędzińska - "Halina z Płaszowa", 1954 rok
Wanda Ślędzińska (1906-1999) rzeźbiarka, pedagog. Studiowała na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Pracę pedagogiczną rozpoczynała jako asystentka u prof. Xawerego Dunikowskiego, Była profesororem rzeźby w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych - pierwszą kobietą na  stanowisku kierownika Katedry Rzeźby na tej uczelni. Tworzyła kameralne rzeźby w gipsie, drewnie, w sztucznym kamieniu. Pozostawiła w swym dorobku wiele dzieł rzeźbiarskich, szczególnie piękne są jej studia portretowe.




Zenon Pokrywczyński - "Współpraca kulturalna miasta i wsi", 1952 rok
Zenon Pokrywczyński (1905-1992) artysta malarz, pedagog; studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych której nie ukończył z powodów finansowych. W 1936 roku zamieszkał w Zakopanem, i tu był nauczycielem malarstwa w Liceum Sztuk Plastycznych. Malował pejzaże górskie i architekturę Zakopanego. Wiele jego obrazów znajduje się w Muzeum Tatrzanskim.

 Aleksander Rafalowski - "Dzierżyński i Gorski na Capri", 1951 rok
 Aleksander Rafalowski (1894-1980) - malarz, scenograf, reprezentant awangardy malarskiej lat 20-tch. Studia artystyczne odbył w krakowskiej Akademii Sztuk Pieknych pod kierunkiem Jacka Malczewskiego. Naukę kontynuował w Warszawie w Szkole Sztuk Pieknych, a także w Berlinie i Paryżu.
Po wojnie wykładał na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Malował klasyczne pejzaże, szczególnie lubił widoki z małych miasteczek i takim ulubionym miejscem dla niego stał sie Kazimierz nad Wisła.
 Z blisko trzystu namalowanych przed II wojną światową obrazów  Aleksandera Rafalowskiego, przetrwało tylko kilkanaście.
Ciekawe wspomnienia o Aleksanderze Rafałowskim znalazłam w magazynie Weranda.



 ❊ ❊ ❊ ❊ ❊ ❊ ❊ ❊ 

Plenerowa Galeria Sztuki Socrealizmu w Kozłówce

Szczególnym dopełnieniem galerii są stojące na zewnątrz zdemontowane pomniki;
ta plenerowa ekspozycja pomników z okresu PRL-u prezentuje rzeźby z różnych miejsc w Polsce. Wśród pomników działaczy komunistycznych znajdziemy m.in. Włodzimierza Lenina z Poronina (Dymitr Szwarc, 1950), Juliana Marchlewskiego z Włocławka (Stanisław Horno-Popławski, 1962), Bolesława Bieruta z Lublina (Bronisław Kubica, 1979), Karola Świerczewskiego z Warszawy (Alfons Karny, 1979). Na pomnikach znajdują się tablicami z informacjami biograficznymi i opisem ich działalności politycznej.
 


Julian Marchlewski z Włocławka - rzeźba Stanislawa Horno-Popławskiego
Stanisław Horno-Popławski (1902 - 1997) rzeźbiarz, malarz i pedagog studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych.  Przed II wojną światową prowadził zajęcia z rzeźby na Wydziale Sztuk Pięknch Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W czasie wojny przebywał w Oflagu II C Woldenberg. Po wojnie zamieszkał w Białymstoku i tu był profesorem Szkoły Sztuk Pięknych; był także wykladowcą na uczelniach artystycznych w Toruniu i Gdańsku.
 Twórczość Stanisława Horno-Popławskiego: Jak zamknąć uczucia w kamieniu

Bolesław Bierut z Lublina - rzeźba Bronisława Kubicy
Pomnik autorstwa Bronisława Kubicy - zwycięscy rozpisanego konkursu - odsłonił 19 lipca 1979 roku sam Edward Gierek. Rzeźba ta była postawiona na placu Bieruta. Pomnik został zdemontowany 31 lipca 1989 roku, czyli po 10 latach i 12 dniach.

Włodzimierz Lenin z Poronina, rzeźba Dymitra Szwarca
Odlany z brązu pomnik Włodzimierza Lenina autorstwa Dmitrija Pietrowicza Szwarca jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych eksponatów z powojennych zbiorów Muzeum.  23 lipca 1950 roku przy słynnym Muzeum Lenina w Poroninie odsłonięto pomnik Lenina jako dar robotników leningradzkich. Muzeum w Poroninie istniało od 1947 roku, prezentując wystawę stałą dotyczącą pobytu Włodzimierza Lenina w Krakowie i na Podhalu w latach 1912–1914. W 1990 roku muzeum zakończyło swoją działalność a pomnik zdemontowano.
Do Kozłówki rzeźba została przekazana w maju 1999 roku.
Pomnik ten jest elementem stałej ekspozycji plenerowej Galerii Sztuki Socrealizmu.


  Tego typu galerie znajdują się w także innych krajach byłego bloku komunistycznego które miały do czynienia z posągami radzieckich bohaterów, takich jak Józef Stalin i Władzimierz Lenin: Wegry, Litwa Estonia. Mimo okropności życia pod komunistycznymi rządami sowieckimi niektóre kraje Europy Wschodniej zdecydowaly się nie niszczyć ani nie ukrywać "zabytków" z czasow rodzieckich ale równicześnie nie pozostawiły ich w publicznych, ważnych miejscach.
Ogromną ilość sowieckich pomników w Polsce, na Wegrzech, Litwie i Estonii ściągnięto z cokołów i przeniesiono je na "świeże powietrze" tworząc galerie na otwartej przestrzeni i zmienianiając znaczenie tych politycznych posągów.

Przez ostatnie lata Estońskie Muzeum Historyczne gromadziło dawne radzieckie zabytki planując stworzenie wystawy plenerowej. Pomniki te znajdują się poza budynkiem muzealnym na obrzeżach stalicy Estonii w Tallinie, nie tworząc żadnej wystawy. Michael Turtle, pisarz podróżniczy, który odwiedził to miejsce w 2015 roku, nazywał je „cmentarzem pomników”.
Napisał on na swoim blogu:
„Wszystko tutaj wydaje się pasować do pewnego rodzaju czyśćca. Posągi nie są wystarczająco szanowane, aby można je było przedstawić jako historię, ale są wystarczająco ważne kulturowo,
aby nie zostać zniszczone”.

* internet, z angielskiego blogu

 
✥  ✥  ✥  ✥  ✥  ✥  ✥ ✥
 
Bristol - Wielka Brytania,
czerwiec 2020 rok
"7 czerwca protestujący w Bristolu, w południowo-zachodniej Anglii, zburzyli 125-letni posąg XVII-wiecznego właściciela niewolników Edwarda Colston, po czym wrzucili go do miejskiego portu."  z magazynu Time
W czerwcu 2019 roku w czasie mojego kilkudniowego pobytu w Bristol, zwiedzałam jeden z najpiękniejszych kościołów gotyckich w Anglii - kościół św. Mary Redcliffe. W tym kościele znalazłam informacje o Edwardzie Colston. Wymieniany był jako jeden z najbogatszych kupców w tym mieście i hojny dobroczyńca nie tylko miasta Bristol ale i tego kościoła. Podano też źródło jego hojności: "zarobił większość swojego majątku na swoich plantacjach niewolników”. 
 

 
 
* * *
Wiadomości ze Stanów Zjednoczonych,
lipiec 2020 rok:

Fundacja Art Russe - w 2012 roku biznesmen Andrey Filatov założył fundację która
gromadzi i konserwuje sztukę z czasów radzieckich. Jest to jedna z największych prywatnych kolekcji sztuki radzieckiej z lat 1917-1991.
Rosyjski miliarder zaoferował zakup dwóch kontrowersyjnych posągów, które protestujący chcą usunąć z amerykańskich miast ze względu na ich powiązania z rasizmem i kolonializmem.
Pierwszym pomnikiem jest statua 26-tego prezydenta Stanów Zjednoczonych Theodore Roosevelta znajdująca się przed wejściem do Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Jorku.
Drugi pomnik - to wizerunek osadnika Aleksandra Baranowa znajdujący się w historycznym centrum Sitki na Alasce.


* * *
Dwie rzeźby przedstawiające Krzysztofa Kolumba usunięto z parków Grant i Arrigo w Chicago. Odbyło to się w ciągu nocy.
W piątek rano (24 lipca), biuro burmistrza Chicago wydało oświadczenie, w którym poinformowało, że oba posągi zostały „tymczasowo usunięte ... do odwołania”.
Nie wiadomo gdzie te posągi zostały przeniesione.
W czerwcu 3-metrowy posąg Kolumba z brązu został przewrócony w Saint Paul w Minnesocie.
W Bostonie, pomnik Kolumba stojący w centrum miasta został zniszczony.
"Wiele osób w USA świętuje pamięć o odkrywcy, któremu w wielu podręcznikach przypisuje się odkrycie „Nowego Świata” w XV wieku.
Ale aktywiści rdzennych Amerykanów i inni od dawna sprzeciwiali się uhonorowaniu Kolumba, twierdząc, że jego wyprawy doprowadziły do kolonizacji i ludobójstwa ich przodków."


 * * *
"History is a living thing"
Emily Garcenski jest amerykańskim naukowcem; mieszka aktualnie w Berlinie.
Stworzyła ona strona internetową "When They Come Down" która jest bazą danych dotyczącą usuwania pomników. Ta strona śledzi  usuwanie pomników na całym świecie. Powiedziała ona "kiedy pomniki spadają, to raczej buduje i dodaje, niż usuwa historię".